اسلام دین رحمت یا عذاب؟

   در متون اسلامی گاهاً دستوراتی برای رأفت و مهربانی با انسانها و گاهاً دستوراتی برای مبارزه و نابود کردن دشمنان دیده می شود که این مسأله موجب ایجاد سؤالاتی شده.

   پیامبر اسلام بعنوان رسول رحمت و هدایت نسبت به همه ی انسانها رئوف و مهربان بودند و تمام تلاش خود را برای هدایت آنها بکار می بردند. در جریان جنگ اُحد، دندان های پیشین دهان پیامبر خدا شکست و صورت ایشان شکاف برداشت. اصحاب آن بزرگوار بسیار ناراحت شدند و از آن حضرت خواستند که دشمن را نفرین کند. پیامبر در پاسخ فرمود:

«اِنّی لَمْ اُبْعَثْ لَعّانا وَ لکِنّی بُعِثْتُ دَاعِیا وَ رَحْمةً؛ من ناسزاگو مبعوث نشده ام، بلکه دعوت کننده و مایه رحمت برانگیخته شده ام». پس به جای نفرین، چنین دعا فرمود: «اَللّهُمَّ اهْدِ قَوْمِی فَإنَّهُمْ لایَعْلَمون؛ خدایا قوم مرا هدایت کن؛ زیرا ناآگاه هستند».

   یکی از یاران پیامبر گفت: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا صلی الله علیه و آله ، نوح علیه السلام به قوم خود نفرین کرد و گفت:

«رَبِّ لاتَذَرْ عَلَی الأرض مِنَ الْکافرینَ دَیّارا؛ پروردگارا بر روی زمین، هیچ یک از کافران را زنده مگذار.» (نوح: 26)

   و اگر تو ما را نفرین کنی، همه ما به هلاکت می رسیم. اکنون ببین که صورتت مجروح و دندان هایت شکسته است و در عین حال به جای نفرین، برای دشمن دعا می کنی!

   اکثر کسانی که از حق پیروی نمی کنند بخاطر جهالت و نادانیشان است و اگر روزی بتوانند علم خود را کامل کنند و از جهالت رهائی یابند مسلماً پیرو حق خواهند بود. تعداد معدودی هستند که علیرغم شناخت کافی به حق و باطل همانند ابلیس آگاهانه باطل را انتخاب می کنند و همانها سزاوار نابودی اند.

   در مورد آیات قرآن که دستور به نابودی کفار می دهند توجه به نکات زیر ضروری است:

    1. آیات قرآن، یک مجموعه مرتبط به هم است. در تفسیر آیات، باید این ارتباط لحاظ شود و نمی توان به استناد یک آیه از قرآن، برداشت کامل و مطلقی داشت و همان برداشت را به خدای تعالی نسبت داد. منشأ بسیاری از مغالطات و یا توهمات و شبهات، نادیده انگاشتن همین اصل است.

   2. آیات قرآن به تدریج و در شرایط مختلف زمانی و مکانی نازل شده است و توجه به شأن نزول آیات، زمینه فهم دقیق تر را مساعد می کند.

   آیاتی که درباره مبارزه با کفار و مشرکان نازل شده اند، به خوبی بر تدریجی بودن آن احکام اشاره دارد و شامل چهار مرحله اساسی هستند:

   الف) دعوت مسلمانان به ترک مبارزه و دستور به صلح و اعراض از دشمنان و تحمل هر گونه آزار و اذیتی در راه خدا (مانند آیات 109بقره، 77نساء، 41یونس، 10مزمل و 6-1 کافرون).

   ب) آیاتی که فقط اجازه نبرد با کفار و مشرکان ستم گر را می دهد (مانند آیه 39 حج).

   ج) آیاتی که دستور مبارزه با متجاوزان و شروع کنندگان جنگ را می دهند و مقرر می دارند که اگر آنان خواستار صلح باشند، باید با آنان صلح کرد (مانند آیات 190 بقره، 61 انفال، 35 محمد، 208 بقره، 90، 91 و 94 نساء و 8 و 9 ممتحنه).

   د) آیاتی که می گوید با اهل کتاب جهاد کنید تا این که ایمان آورند و یا تسلیم حکومت اسلامی شده، جزیه بپردازند و نیز جهاد با مشرکان تا آن که ایمان آورند (مانند آیات 5، 29، 36 و 73 توبه، 9 تحریم، 54 مائده، 52 فرقان، 193 بقره و 39 انفال).

   مرحوم علامه طباطبایی نیز آیات شدیداللحن سوره برائت را ناظر به همین جریان خاص یعنی پیمان شکنی دانسته و می فرماید: این آیات ناظر به بیان حکم شرعی اولیه نیست؛ بلکه از احکام ولایی و حکومتی است که به مقتضای پیمان شکنی و خیانت مشرکان نازل شده است.